NIS bijeenkomst van 1 september 2011, gastheer CED Personenschade te Capelle aan den IJssel.
Inleiding
Allereerst een woord van dank aan CED Personenschade voor de voortreffelijke ontvangst en accommodatie. De inleiding van deze avond stond in het teken van de Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten, de SOLK. Dr. Jan Houtveen, psychofysioloog, vertelde ons over de huidige inzichten hierover, althans zijn huidige inzicht hierover.
Emmer
De oorzaken van SOLK kunnen divers zijn: een trauma, een (infectie)ziekte, een operatie, relatieconflict met de werkgever of partner etc. De weerbaarheid van het brein kan vergeleken worden met de spreekwoordelijke emmer. Een overgelopen emmer (een ontregeling in de hersenen waardoor je meer pijn en moeheid voelt) kan zijn ontstaan door verschillende soorten ‘stress-druppels’ (infectie, mentale stress, of pijnprikkels).
Het dualistisch denken
De SOLK zijn een complexe aangelegenheid, waarover de geleerden en/of patiënten grofweg in 2 kampen zijn in te delen.
Aan de ene kant staan de biomedisch georiënteerden, die menen dat de klachten een lichamelijke (biologische) oorzaak hebben en aan de andere kant staan de psychosociaal georiënteerden, die menen dat het in de kern gaat om een psychische aandoening.
De eerste groep stelt dat de afwijking in theorie in het lichaam meetbaar moet zijn, terwijl de tweede groep beweert dat de oorzaak van de klachten “tussen de oren” zit. Het strikt onderscheid maken in twee kampen wordt ook wel het dualistisch denken genoemd.
Stop het dualistisch denken
De inleider meent dat beide kampen (on)gelijk hebben, althans dat bij elke aandoening – en dus ook bij de SOLK – biologische, psychische en fysieke mechanismen een rol spelen bij het ontstaan of in stand houden van de klachten. Beide visies zijn tegelijk waar. Welbeschouwd zijn psychische afwijkingen eveneens te duiden als fysieke afwijkingen. Het gaat immers om een – mogelijk door ziekte of trauma uitgelokte stressgerelateerde – ontregeling van het brein. Dit brein is weldegelijk een fysiek en zelfs onmisbaar orgaan.
Het dualistisch denken benadert de problematiek slechts vanuit één gezichtspunt en kan om die reden geen oplossing zijn voor het complexe probleem.
Predispositie
Het karakter (de persoonlijkheid) is een deels genetische en deels aangeleerde factor die de gevoeligheid voor SOLK beïnvloed. Personen die neigen tot veel negatieve emoties scoren hoger op medisch onverklaarbare klachten. Emoties kunnen dit soort klachten zowel versterken als bagatelliseren (blijkt o.a. uit vragenlijstonderzoek; positieve stresstest met achtbaan; en onderzoek met de mobiele telefoon: bij de retrospectieve beantwoording van de vragen bleken patiënten onbewust de leemten in de herinnering te hebben aangevuld met het zelfbeeld dat zij over hun situatie hebben waardoor veel meer klachten werden gerapporteerd dan gemiddeld van moment tot moment).
Instandhouding
Indien de oorzaak van de klachten niet gevonden kan worden, of er simpelweg niets meer aan gedaan kan worden, dan is het zinvoller om de behandeling te richten op het leren omgaan met de klachten c.q. het richten op de factoren die de klachten in stand houden. Psychologische behandeling (zoals cognitieve-gedragstherapie) komen dan in aanmerking.
Het terugdraaien van een overgevoelige prikkelverwerking in het brein
De restverschijnselen na een ernstige ziekte of trauma zijn van uit de hersenwetenschappen verklaarbaar vanuit de veronderstelling dat dezelfde prikkels na de ziekte of het trauma sterker verwerkt worden dan ervoor. Dit is niet strijdig met de psychologische theorieën, je kijkt gewoon met een andere bril op naar dezelfde processen. Er zou dus naar een methode gezocht moeten worden waarmee het brein als het ware “gereset” kan worden naar de situatie van voor de ziekte of ongeval. Dit lukt slechts voor een deel via psychotherapie. Het immuunsysteem als biologische factor zou hierbij in de toekomst een aanvullende rol kunnen spelen. Hier wordt momenteel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.
Helaas kwam Jan Houtveen aan de behandeling van dit onderwerp niet meer toe.