De afkorting EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Een therapie voor psychotrauma.
Steven Meijer startte zijn inleiding met een visie op een psychotrauma. Een trauma leidt tot verwerking van de gebeurtenis. Een normale verwerking kenmerkt zich door passende emoties naar aanleiding van een schokkende gebeurtenis, zoals rouw. Accommodatie ofwel “passende” conclusies worden gedaan en de emoties doven geleidelijk uit. Een verstoorde verwerking kan ontstaan door onterechte conclusies aangaande zichzelf en de wereld ofwel disfunctionele betekenisverlening. Zo kan de herinnering aan een verkrachting bijvoorbeeld leiden tot een schuldgevoel. Dit kan leiden tot assimilatie (het wat niet zo erg) of over-accommodatie (een niet passende reactie). De disfunctionele betekenis ligt samen met de traumatische ervaring opgeslagen in een geheugenrepresentatie (alsof een film wordt afgedraaid) ofwel Fear Memory Network (FMN). Het FMN kent stimulus aspecten (door bepaalde vragen of geluid), respons aspecten (zweten en proberen te onderdrukken betekent vaak hevigere reacties) en uiteraard betekenis aspecten. Een bepaald beeld of geluid (target) kan leiden tot een freeze respons, alsof men bevroren is, zelfs nog jaren na de gebeurtenis. Doordat zowel de gebeurtenis als de disfunctionele overtuigingen samen in het FMN worden opgeslagen wordt met een herinnering aan de gebeurtenis ook de disfunctionele overtuiging opgeroepen. Een post traumatische stress houdt in: een (onwillekeurige) activatie van geheugen-representaties met bijbehorende affecten, beelden, disfunctionele overtuigingen en fysiologische responsen (zoals zweten). Er is een onvermogen dit (effectief) te onderdrukken, sterker nog dit leidt vaak tot hevigere reacties. Een en ander is het gevolg van een stagnatie in het verwerkingsproces ofwel van het falen van het verwerkingssysteem. Het affect beladen geheugen-fragment “zingt” rond in het episodische geheugen.
Het verwerkingssysteem brengt normaliter herinneringen aan gebeurtenissen van het episodisch geheugen over naar het semantisch (lange termijn) geheugen. REM (rapid eye movement) stimuleert het verwerkingsproces, zoals tijdens de REMslaap.
Bij een post traumatisch stress syndroom PTSS gaat er dus iets mis met de overdracht van het episodisch naar het semantisch geheugen. Psychotherapeuten hebben diverse therapieën om PTSS te behandelen, zoals imaginaire exposure (herbeleven tijdens therapie), cognitieve therapie, behandeling met antidepressiva en EMDR.
Behandeling met EMDR bestaat uit een voorbereidingsgesprek waaruit blijkt wat betrokkene heeft meegemaakt en welke reacties dat oproept. Desentisatie ofwel welk aspect blijft nu “nog hangen”. Voor de behandeling is het noodzakelijk dat betrokkene het beeld (of geluid) wat nog blijft hangen oproept, waarbij de therapeut met zijn vingers bewegingen maakt van links naar rechts voor de ogen van betrokkene. De beweging is zo snel dat betrokkene het net kan volgen, met de bedoeling dat hierdoor de verwerking alsnog plaats heeft ofwel dat de herstart van de uitwisseling van episodische gebeurtenis-fragmenten naar het semantisch geheugen wordt verplaatst. De verwerking is het gevolg van bilaterale prikkels stimuleren (beide hersenhelften worden dan aangesproken) met als gevolg neurochemische en neurofysiologische veranderingen. Vervolgens vindt installatie plaats ofwel afronding door de misplaatste opvattingen om te zetten naar passende reacties.
Er is al wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effectiviteit van EMDR waaruit is gebleken dat EMDR en CGT (cognitieve gedrags therapie) het meest effectief is en dat EMDR sneller en minder belastend is. Volgens Steven Meijer kan worden geconcludeerd dat EMDR zeer effectief is in de behandeling van PTSS en minstens even effectief als andere psychotherapeutische interventies. Een groot voordeel van EMDR is dat het sneller werkt, minder belastend is en minder een beroep doet op verbale vermogens. EMDR is overigens een erkende therapie en wordt door zorgverzekeraars over het algemeen vergoed.
Ter afsluiting van de lezing werd een video met een EMDR behandeling getoond.
Daarna volgde nog een interessante vragenronde, waarbij onder meer aan de orde kwam hoe te handelen indien de betrokkene blind of slechtziend is. In dat geval wordt er gebruik gemaakt van geluid, tikjes zowel links als rechts afwisselend, hetgeen ook REM oproept. Er werd gevraagd of EMDR therapie wellicht ook geschikt is voor whiplashpatiënten, waarop werd geantwoord dat whiplash vaak gepaard gaat met emotie en (een soort van) ptss klachten. Met een EMDR behandeling kunnen de klachten die emotioneel zijn deels afnemen. Tevens werd gevraagd of de therapie voor iedereen toegankelijk is. In basis wel, van belang is dat het juiste beeld door de betrokkene kan worden opgeroepen. Verder kwam nog aan de orde dat een PTSS niet vanzelf verdwijnd, als er sprake is van een PTSS dan is een behandeling noodzakelijk. Tevens gaf de inleider aan dat als er een geslaagde EMDR behandeling is geweest er soms nieuwe problemen ontstaan doordat de betrokkene zijn leven rondom het trauma heeft gebouwd. Tot slot werd nog aangegeven dat voor EMDR geldt: baat het niet, schaden doet het ook niet!
Voor informatie www.emdr.nl of smeijer@visie-psychologie.com