Zelfrijdende auto’s spreken tot de verbeelding. Het onderwerp leent zich dankbaar voor een plaatsje op het programma van een symposium.
Zo komt het prominent naar voren op de komende NIS Jaarconferentie en ook zal er bij de NIS bijeenkomst op 14 april bij TVM verzekeringen aandacht aan worden geschonken, zij het dat het daar gaat over vrachtauto’s, wat natuurlijk ook logisch is bij TVM Verzekeringen.
Ik heb besloten om deze column te schrijven zodat iedereen die deze bijeenkomst(en) bijwoont zich een beeld kan vormen bij het begrip “zelfrijdende auto”, ook wel “autonoom rijdende auto” genoemd. Er bestaat namelijk geen eenduidig beeld en er worden twee situaties door elkaar gehaald. Dat maakt het vraagstuk van de juridicering complexer.
De eerste gedachte gaat uit naar een situatie als op de foto hieronder. Tja, wie kan het zich comfortabeler voorstellen dan zo te reizen, al roepen de gedateerde coltruien bij onze gevoelige vakgroep al wellicht associaties op met de nekkraag.
Hoe leuk het ook is, deze situatie is de ultieme situatie, die nog wel enkele jaren op zich zal laten wachten. In die situatie is het laatste procentdeeltje naar de 100% autonome auto toegevoegd.
Het is namelijk niet zo dat de zelfrijdende auto er “ineens” is zodat je dan instapt, een bestemming ingeeft en vervolgens de ogen kunt sluiten (tijdelijk naar we mogen hopen).
De praktijk zal laten zien, en doet dat eigenlijk al, dat er een proces op gang komt waarbij steeds een elementje aan de kunstjes van de auto wordt toegevoegd waarbij je stap voor stap dichter bij de auto van hierboven komt.
Het voordeel is natuurlijk dat elk stapje volledig doorontwikkeld kan worden, gaandeweg waar nodig infrastructurele aanpassingen gedaan kunnen worden en, niet onbelangrijk, de regelgeving het een beetje bij kan houden.
Tegelijk bereik je dat de automobilist met diezelfde stapjes vertrouwd kan raken met (en vertrouwen kan krijgen in) nieuwe functies (rijassistentie) van de auto.
Het is namelijk niet zo vanzelfsprekend dat je, om maar even iets te noemen, het stuur loslaat en de auto zelf zijn koers laat bepalen. Ik weet daar alles van.
Hierbij kom ik tot mijn eerste vaststelling
De zelfrijdende auto moet meer als een proces benaderd worden dan als een nieuw fenomeen.
Als je even de gedachte loslaat dat een zelfrijdende auto iets is als op de mooie foto hierboven maar je inleeft in de benadering als een proces dan kom je onherroepelijk op de vraag waar we op dit moment in dat proces staan. En hier kom ik dan in beeld.
De auto die ik, sinds december 2015 heb, kent z.g. Autopilot functies. Is het daarmee een zelfrijdende auto? In de geest van de foto hierboven uiteraard niet, maar in de proces-benadering kun je rustig stellen dat dat al het geval is.
Het bijzondere is dat je enerzijds gaat vaststellen dat de auto nog maar heel weinig zelf kan maar anderzijds dat het dan wel gaat om tussen 85 en 95% van de gereden kilometers (in mijn geval maar ik wijk niet zoveel af van andere zakelijke rijders).
Wat kan hij dan eigenlijk?
Als je het zuiver bekijkt kun je eigenlijk alleen maar concluderen dat het om nogal primaire functies gaat. Wat kan hij dan?
Eigenlijk maar twee dingen. Binnen de lijnen blijven en niet op de voorganger klappen. En uiteraard een paar kleine extra’s zoals opletten wat er naast de auto gebeurt.
That’s it!
Zodra je op een doorgaande weg bent zoals een snelweg schakel je de autopilot functie in en dan neemt de auto het over. En dat kan hij dan doen, totdat er zich iets bijzonders voor doet, zoals het naderen van een afslag die je moet nemen, een verkeersplein, een rotonde o.i.d. Maar in de praktijk kun je dan al tientallen kilometers gereden hebben.
Hoe werkt dat nu in de praktijk? Als u bij mij in de auto stapt zit u met kromme tenen. Dat was ook mijn eerste ervaring, ergens in het najaar van 2015. Doodeng en je houdt de handen héél dicht bij het stuur, vooral als de weg niet helemaal recht is, zoals op de foto hierboven.
Maar dan blijkt dat hij het gewoon goed doet, wanneer je er zelf tenminste voor zorgt om hem op de juiste momenten en wegen aan (of uit!) te zetten. Zo goed zelfs dat je de kans hebt om te ontspannen en om je heen te kijken. Je ziet duidelijk meer van de omgeving. Zit je in een file, dan zorgt hij er voor dat keurig met de rij mee wordt opgeschoven. Netjes stoppen achter voorganger en mee optrekken als dat weer kan en dat dan de hele file lang.
Zeker bij een file kun je al gerust stellen dat het aanzienlijk veiliger is dan wanneer er helemaal geen rijassistentie is. De auto kijkt zelf immers 1000 keer per seconde en hij kent geen afleiding of vermoeidheid. De kans dat je met Autopilot aan bij iemand achterop rijdt is nagenoeg uitgesloten.
Voegt er plotseling iemand vlak voor je in, dan remt hij zo hard als nodig, waarschuwt als het op echt remmen aankomt, en vervolgt dan gewoon zijn weg. Overigens zonder toeteren en zonder knipperen met de lichten, wat doorgaans de menselijke reactie is in zo’n situatie 🙂
Naast wat handigheidjes als zelf inparkeren, zowel links van de weg of rechts en zelfs bij haakse parkeervakken (90 graden) en sinds kort zelf in en uit nauwe parkeervakken of de garage rijden terwijl je buiten de auto staat, is dat het wel.
Maar het proces gaat verder. Je ziet dat steeds meer auto’s continu in verbinding staan met iets als een “moederschip”. Dat noemen we “connected cars”. Op die manier wordt elke gereden kilometer in elke wegsituatie gemonitord en opgeslagen. Deze gegevens worden van alle auto’s over elkaar gelegd en zo ontstaat een extra wegenkaart waarop gaandeweg de ideale lijn wordt gevormd en deze kaart wordt door de auto’s weer geraadpleegd. Dit proces van “fleetlearning” gaan continu door. De resultaten zijn goed te merken. In de begintijd aarzelde de auto bij elke in- of uitvoegstrook omdat de belijning daar niet consistent is (dan moest je echt ingrijpen, wat op zich niet erg is want je moet toch bij de les blijven) terwijl nu alle in- en uitvoegstroken keurig gepasseerd worden.
En dat proces zal steeds verder gaan. Denk aan het automatisch vaart minderen bij stukken waar men gemiddeld minder hard rijdt zoals bij een flinke bocht, koppeling met de navigatie zodat hij zelf de eerste aanstalten zal maken om de weg te verlaten, het automatisch nemen van verkeerspleinen en wellicht een vaste route compleet met snelheid e.d. “onthouden” zodat hij die later weer terugspeelt (met uiteraard alle waakzaamheid). En dan helemaal achteraan in die ontwikkeling staat het moment waarop je de bestemming ingeeft en vervolgens het stuur (als dat er nog is) wegklapt en een filmpje gaat kijken (of in ons vak, stukken doorlezen, mailtjes bijwerken en dutten). Op dat moment moet hij in staat zijn om elke verkeerssituatie en deelnemer te (her)kennen en daar de gepaste actie op uitvoeren. Dat vraagt nog wat software (naast de technische aanpassingen aan de auto, zoals radar, camera’s en sonars)
Rest nog de vraag hoe lang dat gaat duren. Ik gok minder dan vijf jaar.
Nog maar even een voorzetje wat de aansprakelijkheid betreft. Zolang het de bestuurder is die de supervisie houdt zal deze aansprakelijk zijn. De fabrikant/importeur e.d. komt pas in beeld als er aantoonbaar een defect was opgetreden, vergelijkbaar met nu bijvoorbeeld het niet functioneren van de remmen. Maar dat moet je dus wel aantonen.
En ja, als alle auto’s zelfrijdend zijn is er een (bijna) 100% veiligheid en zullen de ongevallen zoals deze dagelijks plaatsvinden niet meer voorkomen. Dan wordt het tijd om ons vak aan te passen 🙂
Op 16 maart heeft een proef plaatsgevonden met zelfrijdende auto’s op de A2. Hier mijn ervaringen
Hans Noordsij